Заманауи графикалық редакторлар

Расторлық графика нүктелер жиынтығы (пиксель – pixel) арқылы сипатталады. Бұл нүктелер бір бірімен байланыста болмағандықтан, олардың әрқайсысының түсі мен координатын анықтау керек. Жай ғана мысал, екі-ақ түсті (ақ қара) бейнені сипаттаған кезде, әр пиксельдің түсін беру үшін екілік санау жүйесін пайдаланады: 0 – қара, 1 – ақ. Ал, 256 түсті бейнені сипаттаған кезде енді әр пиксельге 8-дік санау жүйесін қолданады (256=28). Суреттің сапасы жақсы болу үшін, әр пиксель үшін 24 разрядқа дейін қолданылады.

Растрлық бейнелердің тағы бір кемшілігі - бейне сапасы, пайдаланып отырған монитор пиксельдерінің өлшеміне де байланысты. Яғни кей мониторларда суреттің сапасы әдемі болып тұрса, екінші жерде ол ондай қасиеттен айырылады. Сапасы нашар суреттердің пикселін көбейтуге арналған бағдарламалар болғанымен олар да бұл проблеманы толық шеше алмайды.

Ал енді векторлық графика туралы сөз айтсақ.. Векторлық графика – орналасуын математикалық формулалар арқылы сипаттайтын қисықтар жиынтығынан туратын бейне. Мысалға, кез келген шеңберді бейнелеу үшін 3-4 сан ғана керек, радиус, центр координаттары, сызық қалыңдығы. Осыған байланысты, векторлық графика растрлық графикаға қарағанда бірнеше артықшылықтарға ие:

• Математикалық формулалармен сипатталған суреттер, растрлық графикаға қарағанда жадыда аз орын алады.

• Бейнені өзіміз қалаған кез келген масштабқа сапасын жоғалтпай, өзгертуге болады.

• Кез келген платформаға еш «қатесіз» көшіруге болды.

Әрине, векторлық графиканың өзіне тән кемшіліктері болады, мысалға, реалға жақын суреттерді бейнелей алмаймыз. Мұндай мәселені шешімі, жан жақты қанағаттандыратын ортақ бір келісім керек. Мінекей, FLASH авторлары осы шешімді тиімді пайдаланды: тор бетін құру кезінде сіз тек қана векторлық емес растрлық бейнелерді де импорттауыңызға болады [1].

Түстік модельдің түсінігі

Түстік модельдер (color model) спектрдің анықталған түстік ауданын математикалық сипаттау үшін қолданылады. Көптеген компьютерлі түсті модельдер адамдар көзімен қабылданатын үш негізгі түстер қолдануға негізделген. Əр негізгі түске анықталған сандық код мəні меншіктеледі, содан кейін қалған түстердің барлығы негізгі түстер комбинациясы ретінде анықталады. Осындай тəсілді сүретшілер шектеулі түстер палитрасы базасында сүрет салу үшін қолданады. Түстік модельдер түсті математикалық ұсынылуына қарамастан əлсіз. Бірақ олар компьютерлік программада шығарылатын түстің бірмəнді анықталуы үшін қолданылу ыңғайлы. Егер мониторға R.255 G000 Б255 түсті сигналын жіберсек онда жақсы мониторда жақсы бір түс пайда болу керек. (берілген жағдайда ) өзінің негізінде не жатқанына тəуелсіз кез-келген модель үш талапты қанағаттандыруы керек:

• қандай болмасын нақты құрылғы мүмкіндіктеріне тəуелсіз, түстерді кейбір стандартты əдіспен анықтауды іске асыру ;

• қайта өңдейтін түстер диапазонын нақты беру;

• түстерді қабылдау механизімін ескері шағылысу немесе сəулелену.

Қазіргі графикалық дестелер керек түсті модельді таңдау үшін дамыған

интерфейстер орналасады. Ары қарай бұл бөлімде қазіргі графикалық дестелерде қолданылатын көптеген түстік модельдер толық қарастырылады [2, с 30].

Түстік модельдер типі

Графикалық дестелердің көпшілігі түстік модельдердің кең көлемімен

операцияларды олардың бір бөлігі арнайы мақсаттарға құрылған, ал келесі бөлігі-бояудың маңызды типтері үшін атап өтелік CMY, CMYK, RGB, HSB, HLS, Lab, YIQ жəне YCC. Əрекеттер принциптері үшін аталған түстік модельдерді үш класқа бөлуге болады.

• аддитивті (RCB), түстерді қоюға негізделген;

• субтрактивті (СМУ, СМУК) есептеу операциясының негізін құрайды (субрактивті синтез)

• перцепционды (HSB, HLS, Lab, YCC) қабылдауға қор жинайды.

Нақты түстік модельге көшпестен бұрын түс табиғатына тəн физикалық заңдылықтарға назар аударайық.

Аддитивті түстік моделдер

Аддитивті түсті əртүрлі түстер жарық сəулелерін біріктіру жолымен Грассман заңы негізінде алынады. Көптеген түстері үш негізгі түстік код көрінетін спектрдің компоненттерін араластырылғанда алынады. Мұндай түстер теорияда бастапқы түстер деп аталады, қызыл (Red), жасыл ( Green) жəне көк (Blue) түстер. Бастапқы түстерді жұпты араластырғанда екінші түстер пайда болады: көгілдір (Cyan), сары (Yellow) бастапқы жəне екінші түстер қорлық үстерге жатады. Көрінетін ( түстердің барлық спектрын алуға болатын түстерді қорлық түстер деп атайды. Аддитивті синтез көмегімен жаңа түстерді алу үшін əртүрлі комбинациялауға 2 негізгі түстерді қолдануға болады. Қызыл жəне жасыл түстерді қолданып екі бастапқы қорда жаңа түстерді алу сұлбасы келтіріледі. Қызыл жəне жасыл əртүрлі пайызды екі бастапқы шешім базасында түстерді жаңа түстер аддитивті синтез. Аддитивті түстер жарақаттану жүйелерінде видеожүйелерінде, фотоүлгілерінде, жазба құрылғыларында, мониторда, сканерде, сандық комераларда, кең қолданыс тапты. RGP модельдерді тұрғызу үшін қолданылатынбастапқы немесе Аддитивті түстердің тағы бір атауы. Кейде интенсивті жарықты түске қосқан кезде түстер көбейеді мұндай модельдерді қосатын немесе терминдер деп аталады, олар RGВ –модельді сипаттау үшін қолданылады [3, с 52].

Субрактивті түстік модельдер

Монитор экранына қарағанда жарық шағылысуына негізделген түстерді қайта өндіру, басылатын бет тек түсті ғана бейнелейді. Сондықтан бұл жағдайда RGB модель қолайсыз. Оның орнына басылатын түстерді сипаттау үшін субрактивті түстерге бағаланатын өсу моделі қолданылады.

Компьютерлік графиканың тағы бір түріне фрактальді графика жатады.

Фрактал (лат. Fractus- сынған, шағылған, үгітілген) – бірнеше бөліктен құрастырылған геометриялық фигураны білдіреді. Математикада фрактал асты деп метрикалық бөлшек, я болмаса, топологиядан ерекше метрикалық өлшемге ие евклидтік кеңістіктегі көптеген нүктелерді түсінеді. Математикада фрактал асты деп метрикалық бөлшек өлшеміне, я болмаса, топологиядан ерекше метрикалық өлшемге ие евклидтік кеңістіктегі көптеген нүктелерді түсінеді [4, с.123 ].

Бүгінгі күндерде графикалық редакторлардың қатарына AutoCAD жатқызуға болады. Бұл редактор – автоматты проекциялау жүйелері арасында ең мықтысы болып табылады. Техникалық проекциялаудың әртүрлі аймағында керек болған, кез-келген сызба жұмыстарын орындай алады. Программаның ішкі компоненттерінің жетілдіруінен басқа, көп жаңа функция пайда болды. Бұл функциялар қолданушының жұмыс уақытын қысқартып, сызба сызуды біршама жеңілдетті. Келесі суретте AutoCAD бағдарламасының интерфейсі көрсетілген.

AutoCAD-тың бірінші версиясы 1982 жылдары жарық көрді және ол DOS жүйесінде жұмыс істеген болатын. Бұл шынында дербес компьютерде жақсы жұмыс істейтін алғаш рет автоматты проекциялау программасы болды. Ол кездерде бұл сияқты жүйелер мықты жұмыс станциялары ғана қолданылған. Бірінші версияның басты ерекшелігі, файлдардың көбісі, ASCII форматындағы жай мәтіннен құрылған [4].

Жоғарыда айтылып өткендей, AutoCAD қолданымда ең көп болған программа, түрлі техникалық жобалау аймағында сапалы түрде жұмыс істеуге мүмкіндігі бар графикалық программалық жүйе. Латындық емес тілдерді қолданғандар да бұл программаға тез арада үйрене алады. Сол себебі AutoCAD дүниежүзінде бәсекелестіктерден тыс болып, ол дүниенің 150 мемлекетінде қолданылады және 2 миллионнан астам регистрацияланған қолданушыға ие.

AutoCAD 2002 түрлі техника облыстарында, ерекшеленген ақпараттық жүйелерде қолданылады:

• архитектуралық жүйелердеде;

• машина жасау саласында;

• географиялық ақпараттық жүйелерде;

• ресурстарды бақылау автоматты жүйелерде;

• электротехника және электроникада;

• мультимедиа жүйелерінде;

AutoCAD жеңіл көрінуі мүмкін, бірақ бұл программаның да қиын жерлері бар. AutoCAD өте үлкен программа болғандықтан, оны 20-30 бетте толығымен ашу мүмкін емес. Бұл программаға жүздеген, мыңдаған бетті кітаптар шығарылып жатыр. Сондықтан AutoCAD-ң ең маңызды жерлерін зерттейік.

Әдебиеттер тізімі:

1. Залогова Л.А. Компьютерная графика. — М.: БИНОМ, 2005 г. — 212 с.

2. Топорков С.С. Adobe Photoshop CS в примерах. — СПб.: БХВ-Петербург, 2005. — 384 с.

3. AutoCAD 2002 ж. «Библия пользователя», Эллен Финкельштейн,

СП 2004 г.

1. AutoCAD 2002 “Энциклопедия”, Джеймс Лич, СП 2002 г.